Ο ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ :
11η Ιανουαρίου 1944 (1)
===========
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ, ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟΝ
1. Από το κείμενον « Ο παρανοϊκός βομβαρδισμός του Πειραιά» του Βασίλη Παν. Κουτουζή:
www.koutouzis.gr/bombardismos.htm
Μεσημέρι της 11ης Ιανουαρίου του 1944! Η πιο εγκληματική ενέργεια των παραφρόνων συμμάχων. Βομβαρδίζουν τον Πειραιά, δήθεν για να διώξουν τους Γερμανούς.
Τα "συμμαχικά" αεροπλάνα, κάνουν στάχτη την πόλη! Στους δρόμους σκορπισμένα πτώματα, φριχτές εικόνες ακρωτηριασμένων παιδιών! Οι δρόμοι κλεισμένοι από ξύλα, κεραμίδια από τις στέγες, αναποδογυρισμένα αυτοκίνητα και λάκκοι που έχουν ανοίξει οι βόμβες.
Σφυροκόπημα για τρεις ώρες, από τις 12 το μεσημέρι - ώρα που ο κόσμος βρισκόταν στους δρόμους.
Τα θύματα υπολογίστηκαν σε 5.500: Ολοι Ελληνες, μόνον 8 ήταν οι νεκροί Γερμανοί στρατιώτες.
Ανάμεσα στις χιλιάδες των θυμάτων της μέρας εκείνης, συγκαταλέγονται 85 μαθήτριες μαζί με τις 15 δασκάλες τους της Δημοτικής Οικοκυρικής και Επαγγελματικής Σχολής Πειραιά, που καταπλακώθηκαν στο καταφύγιο του κτιρίου της Ηλεκτρικής Εταιρείας και 2 αδελφές στη Γαλλική Σχολή.
Ακόμη 70 άτομα στο εστιατόριο του Βίρβου, γωνία Ρέπουλη και Βασ. Κωνσταντίνου (Σωτήρος και Πολυτεχνείου σήμερα), στο κτίριο Ταβλαδωράκη, στο ξενοδοχείο "Κοντινένταλ" και αλλού (το πολυτελές ξενοδοχείο "Κοντινένταλ", χτίστηκε την δημαρχιακή περίοδο (1899-1903) Τρύφωνος Μουτζοπούλου στη γωνία Δ. Γούναρη και Ακτής Ποσειδώνος, σε οικόπεδο του Τζανείου Νοσοκομείου. Ηταν πάντοτε δημοτικό. Λειτούργησε 4 δεκαετίες. Καταστράφηκε σχεδόν ολόκληρο στις 11-1-1944. Διασώθηκε μόνο το ισόγειο με τα μαγαζιά. Τα τελευταία χρόνια κατεδαφίστηκε και το υπόλοιπο για να ανεγερθεί νέο κτίριο, αλλά οι εργασίες σταμάτησαν γιατί βρέθηκαν αρχαιότητες).
Στο ταφολόγιο του Δημοτικού Νεκροταφείου της Ανάστασης αναφέρονται τα ονόματα 492 νεκρών, ενώ άγνωστος είναι ο αριθμός των πτωμάτων που μεταφέρθηκαν στο Α' και Γ Νεκροταφείο Αθηνών. Ακόμη, θα πρέπει να υπολογιστεί κι ένας σημαντικός αριθμός νεκρών του ίδιου βομβαρδισμού, που τάφηκαν χωρίς να δοθούν τα στοιχεία τους, προκειμένου οι συγγενείς να διατηρήσουν τα ατομικά δελτία τροφίμων, με τα οποία δίνονταν η μερίδα του συσσιτίου ή τα 30 δράμια ψωμιού. Ο κόσμος άρχισε να παίρνει το δρόμο της προσφυγιάς προς την Αθήνα…
Μεγάλες ζημιές έπαθε κι ο Σταθμός του Ηλεκτρικού Σιδηροδρόμου. Ωστόσο, τα δρομολόγια διακόπηκαν μόνο για μία εβδομάδα. Η εταιρία του Αλεξ. Βλάγκαλη, τον επισκεύασε σύντομα.
Αθικτες έμειναν οι γερμανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Ναύσταθμου, το αεροδρόμιο, τα ναυπηγεία του Περάματος, μεταξύ αυτών και το μεγαλύτερο που κατασκεύαζε τσιμεντόπλοια για λογαριασμό των γερμανικών αρχών κατοχής.
Πιο τυχεροί στάθηκαν οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης που εκρατούντο στις φυλακές της Κάστορος, όταν έπεσε ξυστά στο κτίριο βόμβα. Κάτω απ' τον κίνδυνο να σκοτωθεί η φρουρά κι ο διευθυντής, ο τελευταίος άφησε ν' ανοίξουν τα κελιά και να φύγουν οι κρατούμενοι.
----------------
Ο εφημεριδοπώλης που βγήκε από τον τάφο
Ανάμεσα στους 70 του εστιατορίου του Βίρβου ήτο και ο εφημεριδοπώλης Δημήτριος Μαρκαντώνης, που καταπλακώθηκε κι αυτός αλλά είναι ο μόνος που διασώθηκε, 27 ετών τότε.
Τον κυρ - Μήτσο, τον γνώρισα στα γραφεία της καθημερινής εφημερίδας ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ, στην οδό Κολοκοτρώνη 38, όπου ήμουν διευθυντής στα 1974. Περνούσε, καθόταν λίγο να ξαποστάσει και έλεγε:
- «Εμένα που με βλέπεις έχω θαφτεί ζωντανός: Κι όμως έζησα! Και ζω ακόμα δόξα τω θεώ. Είμαι σήμερα 58 χρονών! Ητανε τότε με το βομβαρδισμό του Πειραιά. Κείνη την ώρα βρέθηκα στο παλιό εστιατόριο του Βίρβου, στη γωνία Ρέπουλη (σήμερα Σωτήρος) και Β. Κωνσταντίνου. Μέσα στο μαγαζί βρισκόντουσαν άλλοι 70 θαμώνες. Ημουνα τότε, 27 χρονών. Σε μια στιγμή εκεί που τρώγαμε, ολόκληρο το μαγαζϊ συγκλονίστηκε από ένα φοβερό «σεισμό». Μια βόμβα είχε πέσει στο εστιατόριο, κι' αμέσως άρχισαν να σωριάζονται δίπλα μας, πάνω μας, στα τραπέζια, στις καρέκλες, οι τοίχοι και τα ταβάνια. Δίχως να το καταλάβω βρέθηκε χωμένος μέσα σε σωρούς χωμάτων στο δάπεδο. Γύρω μου ήταν πεσμένοι άλλοι που βογκούσαν, που καλούσαν σε βοήθεια, που έμεναν ακίνητοι, νεκροί. Σκοτάδι πυκνό τύλιγε το χώρο εκείνο της κόλασης. Και το μόνο που καταλάβαινα ήταν ότι μπορούσα να αναπνέω. Η τύχη μου με είχε ρίξει πάνω στη σχάρα του υπογείου και από κει ερχόταν η ζωή. Ερχόταν ο αέρας που μου επέτρεπε να αναπνέω, και να ζω. Αρχισα να ζητάω βοήθεια με όλη μου τη δύναμη, όση μου έμενε. Κι έτσι πέρασαν ώρες, δεν κατάλαβα πόσες! Οταν με ξέχωσαν τα συνεργεία διάσωσης είδα ότι ο ήλιος είχε αρχίσει να δύει! Και γύρω μου πτώματα! Κανένας άλλος δεν είχε ζήσει!»
----------------
Φρικαλέο, απαίσιο το θέαμα των νεκρών, των διαμελισμένων σωμάτων των ανθρώπων που δεν έφταιξαν σε τίποτα. Η χαρακτηριστικότερη περίπτωση παραμόρφωσης, από τις χιλιάδες άλλες, αναφέρεται στα δύο πτώματα δύο αδελφών. Ήταν και οι δυο πανύψηλοι, εθεωρούντο από τους ψηλότερους Πειραιώτες. Όταν τα πτώματά τους ανασύρθηκαν από τα ερείπια, παρά το γεγονός ότι δεν τα είχε πλήξει η βόμβα, ήταν αγνώριστα. Είχαν κοντύνει κατά ένα τρίτο. Από την ασφυξία είπαν οι ειδικοί.
Μια άλλη τραγική περίπτωση σημειώθηκε σε ένα σπίτι της οδού Σωκράτους – Πολυτεχνείου τώρα. Κατά καλή τύχη του ιδιοκτήτη του, ενώ όλα τα γύρω σπίτια γκρεμίστηκαν, εκείνο δεν έπαθε τίποτε. Ενας εκ των ενοίκων του ανέβηκε στην ταράτσα για να πάρει ένα ζευγάρι κότες, που είχαν εκεί. Τότε βρέθηκε μπροστά σε ένα ανατριχιαστικό θέαμα, με τις κότες έντρομες και αγριεμένες στη γωνιά της ταράτσας: Το κεφάλι μιας νέας γυναίκας, ήταν πεταγμένο πάνω στην ταράτσα. Και πιο πέρα ένας φρικαλέος σορός ρούχων και σαρκών. Κατέφθασαν γείτονες και αστυνομικοί, αλλά κανείς δεν αναγνώρισε ποια ήταν η άτυχη νέα. Γειτόνισσα πάντως δεν ήταν. Και όλα έπειθαν ότι ήταν περαστική από το δρόμο.
Ενα από τα θύματα ήτο ο Δημήτριος Σπ. Κουμπής ετών 23, κουρέας. Εφυγε από το κουρείο του στην πλατεία Καραϊσκάκη και πήγε στην Αγία Τριάδα για να σωθεί. Εκείνος σκοτώθηκε, το κουρείο του έμεινε άθικτο. Ο Δημήτριος Κουμπής ήταν θείος της συζύγου μου Βασιλικής Ι. Κουμπή.
Αλλη τραγική περίπτωση είναι εκείνη της πολυμελούς οικογένειας Μπερτζελέτου. Ολοι τους πέθαναν κάτω από τα ερείπια. Μόνον ένας αδελφός από καλή τύχη είχε φύγει λίγη ώρα πριν από το σπίτι αυτό.
Αξιοσημείωτη είναι ακόμη μία λεπτομέρεια σχετική με τις μαθήτριες της Επαγγελματικής Σχολής. Τα κορίτσια έπρεπε, όπως και άλλοτε έκαναν, να πάνε στο καταφύγιο του Πειραϊκού Συνδέσμου. Κατά κακή έμπνευση, όμως, μιας μαθήτριας που είπε ότι δεν έβλεπε γερό το καταφύγιο του Πειραϊκού, πήγαν στο καταφύγιο της Ηλεκτρικής. Και οι βόμβες έπεσαν εκεί, και σκοτώθηκαν όλες, ενώ το καταφύγιο του Πειραϊκού δεν έπαθε τίποτα. Κάτι παρόμοιο συνέβη και με τους εργάτες του σαπωνοποιείου Παπουτσάνη.
----------------
Σχετικά με το βομβαρδισμό ο Αγγελος Πανάγος σημειώνει στο ημερολόγιό του:
• (11.1ου) Αεροπορική επιδρομή από τους συμμάχους Άγγλους κατά του Πειραιώς. Η αστοχία τους καταστρέφει ολόκληρα τετράγωνα. Στο κατάστημα μας Πειραιώς πέφτει μία βόμβα στο πεζοδρόμιο και ανασκάπτει όλο το κατάστημα, το οποίον και καταστρέφει. Το εις το υπόγειον ευρισκόμενον εργαστήριον μετάξης ευτυχώς δεν έπαθε σοβαρές ζημίες. Ο Γιώργος Πανάγος ευτυχώς είχε καταφύγει στο βάθος και εγλίτωσε ως εκ θαύματος. Σημειωτέον ότι κάθε μεσημέρι εγώ ο Άγγελος και ο αδελφός μου Γεώργιος ετρώγαμε κατά την 1 ώραν μετά το κλείσιμο του καταστήματος εις το απέναντι εστιατόριον του Βίρβου (το εστιατόριο ήταν στη γωνία Ρέπουλη και Β. Κωνσταντίνου)! Όταν έπεσεν η βόμβα σ' αυτό το εστιατόριον κατεδαφίσθη ολοσχερώς και όσοι έτρωγαν σ' αυτό σκοτώθηκαν όλοι. Εγώ και ο Γιώργος είμεθα τυχεροί ευτυχώς διότι εγώ ήμουν αδιάθετος και έφυγα ενωρίτερον χωρίς να φάω στο κατεστραμμένον εστιατόριον, ο δε Γιώργος την τελευταίαν στιγμήν μία πελάτισσα τον καθυστέρησε και δεν πήγε στο εστιατόριο που κατέρρευσεν και έτσι ο Γιώργος γλίτωσε ως εκ θαύματος διότι την στιγμήν που εξυπηρετούσε την πελάτισσαν έπεσε η βόμβα στο εστιατόριον. Εγώ πάλι κατά σύμπτωσιν πήρα το τελευταίο τραίνο του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου, οπότε όταν το τραίνο είχε φθάσει στην Καλλιθέα έγινεν ο βομβαρδισμός που κατέστρεψεν τον Πειραιά και τον ηλεκτρικόν σταθμόν».
--------------------------
Η ΔΡΑΣΙΣ ΤΗΣ ΑΣΤΥΝΟΜΙΑΣ: Αναμνήσεις του Κ. Κουσουλού
ΣΤΙΣ 11 Ιανουαρίου 1944 οι Σύμμαχοι βομβάρδισαν τον Πειραιά. Οι πιο μεγάλες καταστροφές σημειώθηκαν εις τα τετράγωνα από τον σιδηρ. σταθμό των ΣΠΑΠ έως την οδό Κολοκοτρώνη, πίσω από το Θέατρο.
Έκτος από τις υλικές καταστροφές, πολλοί αθώοι Πειραιώτες κάθε ηλικίας εφονεύθηκαν, ή ηύραν οικτρό θάνατο από ασφυξία, κάτω από τα σωριασμένα κτίρια και κυρίως στα υπόγεια τους. Άλλοι ήσαν ακόμη ζωντανοί και τραυματισμένοι κάτω από αυτά. Όσοι σώθηκαν, σε οικτρά κατάσταση, αφήνοντας την περιουσία τους και τα σπίτια τους στο έλεος του θεού, άρπαξαν λίγο ρουχισμό και έφυγαν από τον τόπο της συμφοράς για την Αθήνα ή αλλού.
Το χειρότερο ήταν πώς διεκόπησαν από την καταστροφή του δικτύου τους, το φως, το νερό, το τηλέφωνο και οι συγκοινωνίες. Έτσι ο Πειραιάς είχε απομονωθεί από την άλλη Ελλάδα. Είχαν διαλυθεί και οι υπηρεσίες όλες, και η Αστυνομία (στα Β' Ε' Α' και Στ' τμήματα), είχε υποστεί απώλειες, είχε θύματα και σχεδόν δεν υπήρχε.
Εγώ, ο Α75, μαζί με άλλους 30 Συναδέλφους του Α' Αστυνομικού τμήματος Αθηνών, τρεις αρχιφύλακες και τον υποδιοικητή μας Νικολόπουλο, ευρεθήκαμε κοντά στους Πειραιώτες το πρωί της 13ης Ιανουαρίου. Μας ξεφόρτωσαν από ένα φορτηγό μπροστά στον ναό του Άγίου Κωνσταντίνου. Ψιλόρριχνε χιονόνερο και το διαπεραστικό κρύο πέρναγε την υγρή μπέρτα, την χοντροϋφασμένη χλαίνη και την στολή και έφτανε ως το κόκαλο. Οι αρβύλες και οι μπότες δεν βάσταγαν κρύο και έμπαζαν νερά.
Ό υποδιοικητής ανέβη στο απάνω σκαλοπάτι της εισόδου του ναού και μας είπε:
- «Κύριοι, ήλθαμε εδώ όπως και τόσοι άλλοι Συνάδελφοι, χθες και σήμερα, για να βοηθήσουμε την Αστυνομία του Πειραιά. Εμείς θα βοηθήσουμε το Β' Αστυνομικό τμήμα, που είναι κοντά στο ρολόϊ. Το έργο μας είναι δύσκολο και επικίνδυνο. Πρέπει να σώσουμε ζωές παγιδευμένες κάτω από τους σωρούς των πεσμένων κτηρίων, να συνδράμουμε τραυματίες, να περιφρουρήσουμε την περιουσία των πολιτών. Οι δρόμοι είναι αδιάβατοι από οικοδομικά υλικά των πεσμένων κτιρίων. Εχουν ανασκαφεί σε μερικά σημεία από τις βόμβες. Εχουν ακόμη τραμ ακινητοποιημένα ή κατεστραμμένα, σιδηροτροχιές αναποδογυρισμένες στραβωμένες και υψωμένες, ζώα πεθαμένα σε τυμπανιαία κατάσταση. Πιο επικίνδυνοι για μας είναι οι μισοπεσμένοι και ετοιμόρροποι τοίχοι, οι αιωρούμενες στέγες και τα πατώματα. Ενα λάθος μας ή μια ατυχία, μπορεί να ρίψη αυτά επάνω μας και να μας θάψουν ζωντανούς. Λοιπόν, Κύριοι, κατεβαίνουμε αυτό το δρόμο που είναι αριστερά του θεάτρου. Κάνετε το Σταυρό σας και ο Θεός βοηθός».
Περάσαμε μέσα από χαρακώματα και βγήκαμε στην Λεωφόρο, την αδιάβατη Βασ. Κων/τίνου. Σ' όλο το μήκος της ομάδες Συναδέλφων αγωνίζονταν να ανοίξουν τρύπες σε υπόγεια που μπορούσε να ήσαν πλακωμένοι άνθρωποι. Εκεί δεξιά μας στην γωνία της Λεωφόρου και της οδού, συνεργεία Συναδέλφων αγωνίζονταν με τα χέρια να βρουν τις μαθήτριες μιας Σχολής, παγιδευμένες στο υπόγειο ενός σωριασμένου διώροφου. Μάθαμε πως τις βρήκαν νεκρές.
Κατεβαίνοντας με δυσκολία και κίνδυνο την οδό Βασιλέως Γεωργίου, βλέπαμε δεξιά μας την καταστροφή πολλών κτιρίων και προς το λιμάνι πίσω από την λαχαναγορά πιο μεγάλη συμφορά. Μόνοι τοίχοι, φαίνονταν όρθιοι, ψηλά, ετοιμόρροποι.
Στην γωνιά της οδού Φίλωνος αντικρίσαμε τον σωριασμένο σε ερείπια ναό της Αγίας Τριάδος και για ειρωνεία στεκόταν κατά την Τράπεζα τα δυο κωδωνοστάσια όρθια. Ερημιά παντού. Ψυχή δεν φαίνονταν, ούτε και ένας Γερμανός. Το λιμάνι βουβό και ακίνητα τα πλεούμενα μικρά και μεγάλα. Μόνον ο σκοπός αστυφύλακας στέκονταν στα δεξιά του ναού μπρος στην είσοδο του Β ' Αστυνομικού τμήματος.
- Συναγερμός! Φώναξε κάποιος δικός μας.
- Διαλυθείτε! Φώναξε ο Νικολόπουλος και κρυφθείτε όπου σας φωτίσει ο θεός!
Ένα κανόνι από το ύψος της Καστέλας και ένα άλλο μικρότερο έριχναν αραιές βολές. Ήταν η έναρξη του Συναγερμού. Οι Σειρήνες με το ανατριχιαστικό ουρλιαχτό τους είχαν σιωπήσει, διότι είχε καταστραφή το δίκτυο της Ηλεκτρικής. Όλοι χαθήκαμε κάτω από τα δέντρα της πλατείας προς τον Αϊ Σπυρίδωνα. Μερικοί στάθηκαν όρθιοι κολλημένοι στους κορμούς των δένδρων. Άλλοι ξάπλωσαν κάτω από τα παγκάκια μέσα σε νερά και άλλοι στα θεμέλια κοντά ενός καλοκτισμένου χαμηλού τοίχου προς την Φίλωνος. Νεκρική σιγή παντού, θα ρίχνουνε τα εγγλέζικα αεροπλάνα. Που θα ρίχνανε τα φοβερά σιδερικά τους; επάνω μας; Πέρασε καμιά ώρα αγωνίας, ώσπου σήμανε κατά τον ίδιο τρόπο ή λήξης!
Συγκεντρωθήκαμε πάλι όλοι. Είμαστε αγνώριστοι. Μερικοί βλέποντας τον υποδιοικητή αγνώριστο, πήγανε να γελάσουν. Το γέλιο όμως δεν έρχονταν στα χείλη, γιατί φτάνοντας στο πλακόστρωτο μπρος από τα δυο κωδωνοστάσια του ναού της Αγίας Τριάδος πατάγαμε σε νερά κοκκινόμαυρα. Είχαμε τα βλέμματα προς το τμήμα που μας φαίνονταν έρημο και δεν κοιτάξαμε δεξιά μας στα προπύλαια του ναού.
Εκεί ήταν μια τραγική εικόνα, που μόνον φωτογραφία θα αποθανάτιζε την φρίκη της. Ό χώρος ανάμεσα στις γκρεμισμένες πόρτες, τις δύο μαρμάρινες κολώνες και τα κωδωνοστάσια ήταν ένας σωρός ξύλα και πέτρες, κάτω δε απ' αυτά νεκροί καταπλακωμένοι. Φαίνονταν πόδια, χέρια, παραμορφωμένα πρόσωπα. Από κει κατέβαινε μαύρο αίμα που το ξέπλυνε το ψιλόβροχο και έφτανε κάτω, ως το ρείθρο της οδού Βρετανίας (σήμερα Εθνικής Αντιστάσεως).
Όλοι μας ανατριχιάσαμε. Ό αστυφύλακας της «Πύλης» μπροστά μας, μας ειδοποίησε να μη κάνουμε τίποτε, διότι είναι νεκροί και τα κωδωνοστάσια ετοιμόρροπα.
Φτάσαμε στην είσοδο του Β' αστυνομικού τμήματος γύρω στις 10 ή ώρα. Ό αστυφύλακας, νέος ψηλός, με ωραία χαρακτηριστικά, ντυμένος καλά, μας έβλεπε σαν σωτήρες. Δεν το είπε, μα το έλεγαν τα μάτια του και όλο το πρόσωπο του που έλαμπε από χαρά.
Τον χαιρετίσαμε κι ανεβαίνοντας τα ματωμένα σκαλοπάτια φτάσαμε στον διάδρομο του πρώτου ορόφου. Μπρος μας δεξιά ολάνοικτη η πόρτα του Αξιωματικού υπηρεσίας. Τα άλλα γραφεία του διαδρόμου αριστερά και δεξιά ήσαν κλειστά. Άνοιξα ένα. Ηταν γεμάτο από εμπορεύματα και διάφορα οικιακά αντικείμενα με ένα σημείωμα επάνω τους. Τα είχαν μαζέψει από τα ανοικτά καταστήματα ή τα σπίτια και τα φύλαγαν εκεί. Εκείνο που μου τράβηξε την προσοχή ήταν τρεις νεκροί αστυφύλακες που τους είχαν βάλει επάνω σε φύλλα τσίγκου και τους είχαν σκεπάσει με μια κουβέρτα. Οι ασκέπαστες αρβύλες τους, πρόδιναν την παρουσία τους.
Ενώ όλοι σπρώχνονταν στο Γραφείο του Αξιωματικού, εγώ πήγα και απεκάλυψα τους νεκρούς. Ήσαν αγνώριστοι με την στολή τους ματωμένη και τα μάτια ολάνοικτα και σκονισμένα. Ζήταγαν κάπου ανάπαυση μαζί με κείνους στον πρόναο της Αγίας Τριάδος και τους τόσους άλλους γνωστούς και αγνώστους νεκρούς του Πειραιά. Ποιός όμως, θα φρόντιζε να τους κάνη αυτήν την χάρη; Τους έθαψαν όλους μαζί στο Νεκροταφείο της Αναστάσεως μετά από 2-3 ήμερες. Τις φωτογραφίες των τριών αστυφυλάκων τις είδα προ 6ετίας περίπου, κρεμασμένες στην σειρά μαζί με άλλων πεσόντων αστυνομικών στους τοίχους ενός δωματίου της αστυνομικής Δ/σεως Πειραιώς καί έμεινα άναυδος. Τους είδα και εις το Β' Αστυνομικό Τμήμα.
Ό αξιωματικός υπηρεσίας όρθιος εμπρός σ' ένα σκονισμένο τραπέζι οπού δέσποζαν 2-3 κηροπήγια μας είπε με λίγα λόγια τον τομέα μας και την αποστολή μας.
- Να σώσετε ζωές που θα είναι ακόμη παγιδευμένες στα υπόγεια κάτω από τις ερειπωμένες οικοδομές, να ρίξετε ετοιμόρροπους τοίχους και όσα αιωρούνταν επάνω στους ανύποπτους πολίτες, να φράξετε πρόχειρα τις εκτιθέμενες περιοχές των εμπόρων και των κατοίκων. Αυτό είναι το έργο σας. Για εργαλεία μη συζητάτε. Τα χέρι σας θα γίνουν αξίνες και λοστοί, σφυριά και φτυάρια. Τα μαντήλια σας επίδεσμοι. Ό θεός μαζί σας και σας ευχαριστώ.
- Που θα πάμε; Ρώτησε ένας. Που είναι τα τετράγωνα αυτά; Ό αξιωματικός βγήκε στον εξώστη και έδειξε τα τετράγωνα που είναι προς το θέατρο, από την Φίλωνος έως την Κολοκοτρώνη.
Έτσι βρεθήκαμε σε αδιάβατους και επικίνδυνους δρόμους. Πατάγαμε σε πέτρες και ξύλα, σε λάσπες και χώματα. Όρθιοι μισογκρεμισμένοι τοίχοι στέκονταν δίπλα μας έτοιμοι να πέσουν απάνω μας στο πρώτο φύσημα ανέμου. Στέγες διαλυμένες και πατώματα γερμένα δώθε-κείθε σημάδευαν εμάς. Στα καταστήματα έβλεπες τα σκονισμένα και πλακωμένα εμπορεύματα από τις πεσμένες πλευρές. Ψηλά έβλεπες, πόρτες, κουζίνες, σαλόνια και άλλα δωμάτια ανοικτά πιά σαν εξώστες. Μια απόκοσμη μυρωδιά έσπαζε τις μύτες μας. Φρίκη και μυρωδιά θανάτου παντού.
- Που να είναι οι ζωντανοί άνθρωποι; Δεν ακούγεται τίποτε. Ούτε φωνή ούτε ανάσα. Νεκρική σιγή παντού. Όλοι τεντώναμε τα αυτιά. Όλοι με κίνδυνο της ζωής μας κατεβαίναμε σε υπόγειες πόρτες, εμπαίναμε στα μαγαζιά ή περνούσαμε ορθάνοιχτες πόρτες. Ολοι να σώσουμε έστω και έναν. Οι ώρες πέρασαν γρήγορα χωρίς αποτέλεσμα. Σε λίγο θα νύχτωνε και το σκοτάδι θα έπεφτε μαύρο και βαρύ σ' όλον τον Πειραιά. Ό συσκοτισμός ήταν αυστηρός και ή κυκλοφορία δεν επιτρέπονταν μετά την δύση του ήλιου.
Με σανίδες και ξύλα φράξαμε μερικά μαγαζιά και από την Βασ. Γεωργίου πήγαμε στην Αστυνομική Δ/νση, που ήταν σ' ένα τριώροφο καινούργιο κτήριο στην οδό Αγίου Κων/τίνου και Σωτήρας. Ήταν σκοτεινά όλα. Ψηλαφητά ανεβήκαμε τις σκάλες και φτάσαμε στο διάδρομο του πρώτου ορόφου. Εκεί το φως ενός κεριού μας άλλαζε την όψι και μας μετέβαλε σε παράξενες σκιές.
Μαζευτήκαμε όλοι σ' ένα σκοτεινό γραφείο καλά καμουφλαρισμένο με μπλε χαρτί στα τζάμια. Το φως του κεριού έφτανε ως εμάς από την ανοικτή πόρτα. Είμαστε αγνώριστοι, λασπωμένοι, βρεγμένοι και κατάκοποι και νηστικοί. Τότε ήλθε ανάμεσα μας ο Διοικητής μας κ. Ευάγγελος Καραμπέτσος. Ευθυτενής, σοβαρός, με την θλίψη ζωγραφισμένη στο πρόσωπο του μας κοίταξε όλους και μετά ολιγόλεπτη σιωπή μας είπε:
« Ή Αστυνομία, όπως γνωρίζετε, προκειμένου να ανταποκριθεί εις το καθήκον της προς τον Πολίτη και την Πατρίδα ευρίσκεται όλο το 24ωρο κάθε ημέρας στο πόδι. Ο βομβαρδισμός του Πειραιώς ήταν μια συμφορά για τους Πολίτες του και τους περαστικούς. Δεν ταιριάζει θρήνος και λιποψυχία, διότι τότε δεν θα ανταποκριθούμε στο δύσκολο και ξένο προς τα καθήκοντα μας έργο.
» Αφού όμως, όλες οι υπηρεσίες διελύθησαν και αυτή σχεδόν, ή Αστυνομία, εμείς, εκτός από το πολύπλευρο και υπεύθυνο έργο μας, εγίναμε εκσκαφείς, κατεδαφισταί, τραυματιοφορείς, ιατροί, νεκροφορείς. Εκάναμε το καθήκον μας εις το ακέραιο και άλλοι έρχονται από την Αθήνα, δια τις νυκτερινές περιπολίες. Σεις θα πάτε σε λίγο στο Τμήμα μας να πλυθείτε και να ξεκουραστείτε. Φαίνεται πως το 1944, επιφυλάσσει πολλά δια τους "Έλληνες και το Αστυνομικό Σώμα, το οποίον τόσο πιστά υπηρετούμε. Ό Θεός όμως είναι μεγάλος. Θέλω από σας, ενότητα, αλληλοβοήθεια, εμμονή εις το καθήκον, διότι έτσι θα ξεπεράσουμε όσο είναι δυνατόν πιο ανώδυνα τις δοκιμασίες σαν την τωρινή. Σας ευχαριστώ όλους σας και σας καληνυχτίζω».
Μας έσφιξε όλων το χέρι και πήγε στο διπλανό Γραφείο του υποδιευθυντού. Χάθηκε μέσα στο σκοτάδι του δωματίου. Εμείς βγήκαμε στην οδό Αγ. Κωνσταντίνου όπου το σκοτάδι ήταν πιο βαθύ που μύριζε κόλαση και θανατικό. Μας φόρτωσαν σ' ένα φορτηγό και σιγά-σιγά φύγαμε, χωρίς να βλέπουμε από πού περάσαμε».
----------------
Σχετικά με το βομβαρδισμό και το καταφύγιο της Ηλεκτρικής λέγει ο Ιάκωβος Βαγιάκης:
Ο μαθητής τότε, Ιάκωβος Βαγιάκης, μάρτυρας του συμμαχικού βομβαρδισμού, αναφέρει: «Το πιο τραγικό περιστατικό όμως ήταν η κατάρρευση του κτιρίου της Ηλεκτρικής Εταιρίας που βρισκόταν στην τότε οδό Βασιλέως Κωνσταντίνου και σήμερα Ηρώων Πολυτεχνείου, μεταξύ των οδών Καραολή - Δημητρίου και Ελ. Βενιζέλου. Στο υπόγειό του υπήρχε οργανωμένο καταφύγιο όπου κατέφυγαν μεταξύ των άλλων και όλες οι μαθήτριες, μαζί με τις δασκάλες τους, της Επαγγελματικής και Οικοκυρικής Σχολής Θηλέων του Δήμου Πειραιά (στεγαζόταν εκεί που σήμερα είναι το Δημαρχείο). Το κτίριο κατέρρευσε, το καταφύγιο άντεξε αλλά θάφτηκε κάτω από τα χαλάσματα των επάνω ορόφων, με αποτέλεσμα να θαφτούν ζωντανοί όλοι όσοι υπήρχαν στο καταφύγιο.
»Αμέσως μετά τον βομβαρδισμό, γερμανικά στρατιωτικά τμήματα άρχισαν την προσπάθεια απομάκρυνσης των ερειπίων, ώστε να ελευθερωθούν οι εγκλωβισμένοι. Ήταν σούρουπο σχεδόν της ίδιας ημέρας, όταν μαζί με τον φίλο μου, μακαρίτη σήμερα, Πέτρο Ρούσση θελήσαμε να δούμε από κοντά σε ποιά κατάσταση βρισκόταν η πόλη. Βαδίσαμε στην κεντρική οδό Βασιλέως Κωνσταντίνου προς την πλατεία Κοραή (Δημοτικού Θεάτρου). Κρατήρες βομβών ήταν διάσπαρτοι στην πόλη. Πτώματα εξείχαν απ' αυτούς και ένα σωρό γκριμισμένα σπίτια ήταν γύρω μας. Θυμούμαι χαρακτηριστικά ότι στο πεζοδρόμιο έξω από το κατάστημα διαγωνίως απέναντι του Δημοτικού Θεάτρου υπήρχε ένας τεράστιος κρατήρας από το βάθος του οποίου εξείχε ολόκληρο γυναικείο πόδι με γοβάκι. Κολώνες ηλεκτρικού ήταν πεσμένες και καλώδιά τους ήταν διάσπαρτα εδώ και εκεί. Καταλήξαμε στην γωνία των οδών Ηρώων Πολυτεχνείου και Καραολή - Δημητρίου.
»Απ' εκεί βλέπαμε τις προσπάθειες των γερμανικών στρατιωτικών τμημάτων που με το φως προβολέων αυτοκινήτων προσπαθούσαν να αποσύρουν τα χαλάσματα από το καταφύγιο της Ηλεκτρικής. Συγχρόνως άλλα τμήματα περιφρουρούσαν τους γύρω χώρους ώστε να μην πλησιάσουν περίεργοι ή πλιατσικολόγοι. Όμως για κακή τύχη των εγκλωβισμένων σήμανε συναγερμός στις οκτώ για τον δεύτερο βομβαρδισμό. Μετά τους Αμερικανούς ήλθαν οι «σύμμαχοι» Άγγλοι. Ο επικεφαλής της προσπάθειας Γερμανός αξιωματικός σφύριξε, οι στρατιώτες συντάχθηκαν και απεχώρησαν. Όταν την επομένη κατάφεραν να απομακρύνουν τα ερείπια, τους βρήκαν όλους νεκρούς από ασφυξία.»
=====================
2. Από το κείμενον «Οι τρεις βομβαρδισμοί του Πειραιά (11 Ιανουαρίου 1944)» του Στέφανου Μίλεση στο "Pireorama ιστορίας και πολιτισμού"
http://pireorama.blogspot.com/2012/01/11-1944.html?spref=fb&m=1
Ο κατοχικός τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας Ιωάννης Ράλλης διαμαρτυρήθηκε έντονα γράφοντας τα κάτωθι:
«Αεροπορική επιδρομή πρωτοφανούς αγριότητος έλαβε χώραν την μεσημβρίαν της σήμερον εις την γείτονα. Δεν πρόκειται περί πολεμικής επιχειρήσεως, αλλά περί τρομοκρατικής επιθέσεως εναντίον του ελληνικού λαού του Πειραιώς, θύμα της βαρβάρου αυτής ενεργείας. Δεν εβομβαρδίσθησαν στόχοι στρατιωτικοί, αλλά αυτή η καρδιά της πόλεως του Πειραιώς. Καθ’ εκατοντάδας θρηνούμεν τα θύματα της εξάλλου αυτής πράξεως των επιδρομέων. Εκκλησίαι, και ο καθεδρικός ναός, δημόσια και κοινωφελή ιδρύματα, ιδιωτικαί κατοικίαι και γραφεία εβλήθησαν μετά λύσσης και ασφαλώς εκ προμελέτης… Ρηγνύω κραυγήν διαμαρτυρίας ενώπιον της Ανθρωπότητος δια το επιτελεσθέν πρωτάκουστον ανοσιούργημα, το οποίον δεν είναι δυνατόν να αφεθή αστιγμάτιστον όταν σημάνη η ώρα της δικαιοσύνης».
Συναφώς…
Ο πρώην πρωθυπουργός, Γεώργιος Ράλλης, έγραψε: «Στις 11 Ιανουαρίου του 1944 βομβαρδίστηκε από συμμαχικά αεροπλάνα ο Πειραιάς και οι γύρω συνοικισμοί, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν περίπου 1.000 και να τραυματιστούν ακόμη περισσότεροι Έλληνες. Στο λιμάνι προξενήθηκαν ελάχιστες ζημιές και την άλλη μέρα σε ομιλία του από το ραδιοσταθμό των Αθηνών ο πατέρας μου (ο πρωθυπουργός επί κατοχής Ιωάννης Ράλλης) καταδίκασε την πρωτοφανή σε αγριότητα επιδρομή. Για την ενέργεια αυτή των συμμαχικών αεροπλάνων διαμαρτυρήθηκε έντονα, χαρακτηρίζοντας την «πρωτάκουστο κακούργημα». Τις φράσεις αυτές ο σταθμός του Καΐρου τις θεώρησε προδοτικές και την ίδια γνώμη είχαν και οι δικαστές που καταδίκασαν τον πατέρα μου. Η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση, αντί να εκφράσει τη λύπη της για την άστοχη ενέργεια που προκάλεσε τόσα θύματα, επιτέθηκε εναντίον του πάτερα μου ανακοινώνοντας ταυτόχρονα ότι η επιχείρηση ήταν επιτυχής».
----------------
Κάποιες απαντήσεις των συμμάχων μίλησαν για «στρατιωτικούς στόχους που προσβλήθηκαν και για ατυχή θάνατο ορισμένων κατοίκων που ήταν αναγκαίο επακόλουθο της επιδρομής». Οι στρατιωτικοί στόχοι που προσβλήθηκαν κατά την διάρκεια του βομβαρδισμού ήταν οι 8 Γερμανοί στρατιώτες που σκοτώθηκαν, ενώ όταν αναφερόμαστε στο αναγκαίο επακόλουθο της επιδρομής μιλάμε για 5.500 νεκρούς και για τεράστια καταστροφή αφορούσα την υλικοτεχνική υποδομή της πόλης.
----------------
Για πολλά χρόνια ένα από τα ερωτήματα που υπήρχαν ήταν αν επρόκειτο για αγγλικά ή αμερικάνικα αεροπλάνα. Η ανέλκυση από την θάλασσα όμως ενός αεροπλάνου που έριξαν οι Γερμανοί κατά την διάρκεια του πρώτου βομβαρδισμού καθώς και η τυχαία ανακάλυψη βόμβας απέδειξαν περίτρανα ότι επρόκειτο για καθαρά αμερικάνικο βομβαρδισμό που πραγματοποιήθηκε από Ιπτάμενα Φρούρια (Πρόκειται για ένα τετρακινητήριο βαρύ βομβαρδιστικό αεροπλάνο που κατασκευάστηκε από την εταιρία Boeing για τις ανάγκες της Αμερικανικής αεροπορίας. Χρησιμοποιήθηκε κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο κυρίως για τον βομβαρδισμό Γερμανικών στόχων. Μπορούσε να πετάξει σε πολύ μεγάλο ύψος, σε μεγάλες αποστάσεις, μεταφέροντας μεγάλο φορτίο και μπορούσε να αμυνθεί σε εχθρικές επιθέσεις. Ήταν το αεροπλάνο με τη ρίψη περισσοτέρων βομβών από οποιοδήποτε άλλο, κατά τη διάρκεια του πολέμου). Όμως στο σημείο αυτό οφείλουμε να πούμε ότι έστω και αν ποτέ δεν έβρισκαν το βυθισμένο στον λιμένα αεροσκάφος, έστω και αν ποτέ δεν έβρισκαν βόμβα αμερικάνικου βομβαρδιστικού, δεν θα υπήρχε καμία δικαιολογία να μην φανερωθεί η ταυτότητα των δραστών αφού η αποστολή ουδέποτε κρατήθηκε μυστική ή απόρρητη περισσότερο ή λιγότερο από τις υπόλοιπες επιχειρήσεις της εποχής εκείνης. Οι πιλότοι ουδέποτε κρύφτηκαν, συνέστησαν μάλιστα ενώσεις και συνδέσμους και ανάρτησαν εμφανώς τις αποστολές τους μεταξύ των οποίων ήταν και ο βομβαρδισμός του Πειραιά.
----------------
Σχηματισμός τέτοιων σκαφών (B17) απογειώθηκαν από την αμερικάνικη πλέον βάση της Φότζια Ιταλίας, που ανήκαν στην 5η πτέρυγα της 15ης Αεροπορικής Στρατιάς. Για προστασία από τυχόν προσβολή τους από Γερμανικά αεροσκάφη συνοδεύονταν από καταδιωκτικά αεροσκάφη τύπου Lockheed P 38 Lightning.
Ο πιο πάνω σχηματισμός έφτασε στον Πειραιά στις 12.35 και στις 13.43 αποχώρησε. Το μεγαλύτερο μέρος των βομβών που έριξε ήταν εμπρηστικές.
Όμως όπως προαναφέραμε δεν ήταν μόνο αυτός ο βομβαρδισμός. Ακολούθησε στις 19.22 ένας βομβαρδισμός που κράτησε έως 21.40′ και ένας τρίτος ακόμα από 21.57′ έως 23.15′ ώρα. Οι δύο τελευταίοι βομβαρδισμοί πραγματοποιήθηκαν από αγγλικούς σχηματισμούς αυτή την φορά (RAF).
Η συνολική διάρκεια των βομβαρδισμών ήταν 5 ώρες! Δηλαδή επί πέντε ώρες ο Πειραιάς ο βομβαρδιζόταν ανηλεώς. Η μεγαλύτερη καταστροφή έγινε το πρώτο μισάωρο του πρώτου, του αμερικανικού δηλαδή βομβαρδισμού, αλλά και το τελευταίο μισάωρο του τελευταίου νυχτερινού βομβαρδισμού.
----------------
Η ΕΠΙΣΗΜΟΣ ΑΝΑΦΟΡΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΜΥΝΗΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ
Τα αποτελέσματα των τριών βομβαρδισμών καταγράφηκαν στις 12 Ιανουαρίου του 1944, σε επίσημη αναφορά της Πολιτικής Αμύνης του Πειραιά, προς την προϊσταμένη αρχή της στην Αθήνα. Η αναφορά αυτή περιελάμβανε τις καταστροφές που είχαν γίνει στην πόλη, κατά περιφέρειες των αστυνομικών τμημάτων.
Υπηρεσία Πολιτικής άμυνας υπήρχε εντός κάθε αστυνομικού καταστήματος, η οποία έστελνε την αναφορά της προς την Διεύθυνση Αστυνομίας Πειραιώς όπου έδρευε η κεντρική υπηρεσία της Πολιτικής Άμυνας για τον Πειραιά.
Αυτή λοιπόν αφού συγκέντρωσε τις τοπικές αναφορές των τμημάτων συνέταξε μια συνολική αναφορά. Θα παρατηρήσουμε ότι οι αναφορές των τμημάτων διαφέρουν ως προς αυτά που καταγράφουν. Βάση δίδεται στα σημεία που έπεσαν βόμβες και αυτά κυρίως αναφέρονται. Αν οι συγκεκριμένες βόμβες σκότωσαν ή τραυμάτισαν ή έθαψαν ζωντανούς ανθρώπους δεν μπορεί να υπολογιστεί.
Στην περιφέρεια του τότε Α΄ Αστυνομικού Τμήματος:
Επλήγη ιδιαιτέρως η οδός Φιλελλήνων από την παράλια ζώνη έως το ύψος της Λεωφόρου Βασιλέως Κωνσταντίνου (σημερινή Ηρ. Πολυτεχνείου).
Βόμβες έπεσαν στην οδό Ευπλοίας, στην οδό Χατζηκυριάκου, στις οδούς Θεοχάρη και Φαβιέρου.
Στην περιφέρεια του Β΄ Αστυνομικού Τμήματος:
Βόμβες έπεσαν επί του Ι.Ν. της Αγίας Τριάδος, σε όλο το μήκος της οδού της Λεωφόρου Γεωργίου Α΄και στον Τινάνειο Κήπο, στην οδό Νοταρά, στην Ακτή Ποσειδώνος, επί των οδών Γούναρη, Καποδιστρίου, Λουδοβίκου, Κέκρωπος, στην Πλατεία Λουδοβίκου, στη Σχολή Καλογραιών «Ζαν Ντ’ Αρκ», στην οδό Ζωσιμαδών, στην οδό Ναυάρχου Μπήττυ, στη Ζαννή, στην οδό Ντενύ Κοσσέν, στις οδούς Βασιλέως Κωνσταντίνου, Πραξιτέλους, Ανδρούτσου, Υψηλάντου, Σκυλίτση (τροχιοδρόμων), Ευαγγελιστρίας, Κουντουριώτη, στην οδό Βενιζέλου (πρώην Ηφαίστου) και στην οδό Αλκιβιάδου.
Σύνολο βομβών: 51. Αριθμός θυμάτων νεκρών και τραυματιών: Ανεξακρίβωτος! Υπολογίζονται προχείρως σε εκατοντάδες.
Στην περιφέρεια του Γ΄ Αστυνομικού Τμήματος:
Βόμβες έπεσαν στις οδούς Πολυδεύκους, Κάστορος και Χαϊδαρίου, στην οδό Αγίου Διονυσίου, στη διασταύρωση Χαϊδαρίου και Γαβριάς και σε διάφορα μέρη της οδού Χαϊδαρίου. Ακόμα στις οδούς Δραγατσανίου, Δάφνης, Φωκίωνος, Αιτωλικού, επί του Ξενοδοχείου «Ακρόπολις», σε πολλά σημεία της Ακτής Κονδύλη.
Σύνολο βομβών: 20. Αριθμός θυμάτων: Μέγας, δυσκόλως εξακριβούμενος λόγω ερειπίων.
Στην περιφέρεια του Δ΄ Αστυνομικού Τμήματος:
Βόμβες έπεσαν στις οδούς Πύλης, Ζέας, πάροδο Θεάτρου Τσόχα, Μεγάλου Αλεξάνδρου από αριθμό 32 έως αριθμό 41, Ακτή Τουρκολίμανου, Καρατζά και έναντι κινηματοθεάτρου Τσόχα.
Σύνολο βομβών: 6. Αριθμός θυμάτων: 20 νεκροί και 1 τραυματίας.
Στην περιφέρεια του Στ’ Αστυνομικού Τμήματος:
Βόμβες έπεσαν στο Συνοικισμό της Ευγενείας, Πλατεία Φιλιππίδη, οδό Ροδόπης, Βιτωλίων, Αγίου Όρους, Σαλαμίνος, Υπαπαντής, Θεσσαλονίκης, Ολύνθου, Τέρμα Αγίου Γεωργίου.
Σύνολο βομβών: 16. Αριθμός θυμάτων: 9 νεκροί και 6 τραυματίες.
Στη περιφέρεια του Η’ Αστυνομικού Τμήματος:
Βόμβες έπεσαν στις οδούς Σμύρνης, Βασιλικών, Μυκάλης, Μακρών Τειχών, Κωνσταντινουπόλεως, Αλών, Δραγατσανίου, Πολεδεύκους, Αλιπέδου και στην οδό Αθηνών.
Αριθμός θυμάτων: Ανεξακρίβωτος!
Στην περιφέρεια του Θ’ Αστυνομικού Τμήματος:
Βόμβες έπεσαν στις οδούς, Κανελλοπούλου, Αναλήψεως, Αρκαδίας, Σφαγείων, Αγίου Φανουρίου, Παντελεήμονος, Καλοκαιρινού, στην αποθήκης της Κοπής και στην οδό Μεθώνης.
Αριθμός θυμάτων: Έχουν ανασυρθεί μέχρι στιγμής 16 νεκροί ενώ οι τραυματίες είναι πολυάριθμοι.
Οι πυρκαγιές, γράφει η έκθεση πιο κάτω, συνεχίζουν το καταστροφικό τους έργο ανεξέλεγκτες. Όσον αφορά τις καταρρεύσεις των οικιών η αναφορά συνεχίζει λέγοντας, ότι είναι τόσες πολλές ώστε θα χρειασθούν πολλές μέρες για να καταμετρηθούν. Εκ των Αστυνομικών κτηρίων βομβαρδίστηκαν και κατεστράφηκαν το Τμήμα Τροχαίας, το Τμήμα Επιφυλακής, σκοτώθηκε ο Υπαστυνόμος Α. Κουφός ενώ αγνοείται ο Αστυνόμος Λεβέντης.
----------------
Συνεπώς οι αναφορές που συνετάχθηκαν την επόμενη κιόλας μέρα, αδυνατούσαν να καταγράψουν το σύνολο της καταστροφής. Συμπεράσματα όπως αριθμός θυμάτων ανεξακρίβωτος ή μέγας δηλώνουν φανερά την αδυναμία αυτή. Εξάλλου και στις περιφέρειες που δηλώθηκαν οι νεκροί, όπως για παράδειγμα οι 9 νεκροί της περιφέρειας του Στ’ Αστυνομικού Τμήματος, η συνέχεια ήταν διαφορετική καθώς αλλεπάλληλες συμπληρωματικές αναφορές διέψευσαν στην ουσία την πρώτη αρχική εκτίμηση.
Αρκεί να σημειωθεί ότι μέχρι τα μεσάνυχτα της 12ης Ιανουαρίου είχαν ανασυρθεί από τα ερείπια τόσοι νεκροί, που τα πτώματα προχείρως απλωμένα επί των οδοστρωμάτων ξεπερνούσαν τα χίλια!
Άλλοι 500 νοσηλεύονταν σε ιδιαίτερα κρίσιμη κατάσταση στα νοσοκομεία του Πειραιά ενώ άλλοι 258 βαριά τραυματισμένοι είχαν διακομιστεί σε νοσοκομεία των Αθηνών.Μέγας επίσης ήταν ο αριθμός των εισαχθέντων σε ιδιωτικές κλινικές και των δύο πόλεων που με πρόχειρους υπολογισμούς προσεγγίζει τους δύο χιλιάδες!
Το πόρισμα των εφημερίδων την 13η Ιανουαρίου του 1944 υπολογίζει τα θύματα πάνω από 2.000 και ενώ η καταμέτρηση συνεχίζεται. Το πώς ο αριθμός αυτός που καθημερινά ανέβαινε και που κάποια στιγμή έφτασε τους 5.500 έφτασε μεταπολεμικά στους 871 είναι άξιον θαυμασμού!
Σε καμία περίπτωση λοιπόν ο αριθμός των νεκρών δεν είναι αυτός που σήμερα τιμάται σε εκδηλώσεις μνήμης του Δήμου Πειραιώς, κάθε 11η Ιανουαρίου, επί του μνημείου που έχει ανεγερθεί στο κοιμητήριο της «Ανάστασης». Κι αυτό διότι τις ημέρες που ακολούθησαν των βομβαρδισμών τα πτώματα που ανασύρονταν πολλαπλασίαζαν τον αριθμό της αρχικής καταμέτρησης, ενώ από τους 3.500 περίπου τραυματίες σε δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία Πειραιώς και Αθηνών, υπέκυψαν στα τραύματά τους περισσότεροι από από το 30 τοις εκατό.
===============
Στην Αγία Τριάδα
Θα χρειάζονταν ώρες ατελείωτης περιγραφών για μεταφερθεί με ρεαλισμό η περιγραφή μιας κόλασης που λεγόταν Πειραιάς. Φωνές ψυχοραγούντων και διαμελισμένων ακούγονταν από τα χαλάσματα, ειδικά από τεράστια σε μέγεθος κτήρια που φιλοξενούσαν κόσμο όπως ο ναός της Αγίας Τριάδας που μεταβλήθηκε σε σωρό ερειπίων. Μόνο η πρόσοψη είχε μείνει όρθια. Όμως ο υπόλοιπος ναός είχε μεταβληθεί σε μια φονική παγίδα σε όσους έτρεξαν τελευταία στιγμή να εισέλθουν εντός αυτού. Την επόμενη ημέρα τα πτώματα που έβγαλαν ήταν φρικτά παραμορφωμένα καθώς είχαν τεθεί σε μια μακάβρια σειρά, το ένα δίπλα στο άλλο, στο στηθαίο του δρόμου.
Ο κόσμος είχε τρέξει μέσα στην εκκλησία αντί ενός καταφυγίου πιστεύοντας ότι στην εκκλησία δεν θα ρίξουνε. Κι έτσι ο ναός βρέθηκε κατάμεστος από κόσμο την ώρα του βομβαρδισμού, λίγα λεπτά μετά το πρώτο συριγμό των σειρήνων.
Και οι Πειραιώτες την επόμενη ημέρα ρωτούσαν ο ένας τον άλλον.
«Εμείς οι Έλληνες τι φταίξαμε;», «Τι τους κάναμε;», «Δεν πολεμήσαμε μαζί τους; Δεν βλέπουν ότι αγωνιζόμαστε να επιζήσουμε σαν φυλή και ως Έθνος, χωρίς καμιά βοήθεια από πουθενά; Γιατί μας σκοτώνουν άραγε οι λεγόμενοι «σύμμαχοι» και «ελευθερωτές» μας;»
Η φρίκη των κοριτσιών της Επαγγελματικής Σχολής
Άλλο ένα θλιβερό άκουσμα ήταν το καταφύγιο της «Ηλεκτρικής» στο οποίο είχαν καταφύγει οι 85 μαθήτριες της Επαγγελματικής και Οικοκυρικής Σχολής του Δήμου Πειραιά που μαζί με τις 15 καθηγήτριες έτρεξαν να βρεθούν στην ασφάλεια που υποτίθεται ότι προσέφερε ένα πιστοποιημένο καταφύγιο! Δυστυχώς όλα τα καταφύγια του Πειραιά είχαν κατασκευαστεί την περίοδο 1937 με 1939, με προδιαγραφές ενός πολέμου που ανήκε πλέον σε άλλη εποχή. Η θανατηφόρος πρόοδος των μέσων είχε αλλάξει δραματικά μέσα σε λίγα μόλις χρόνια. Τα διπλάνα της εποχής εκείνης με τις βόμβες που έριχναν είχαν περάσει στην ιστορία. Οι βόμβες των ιπταμένων φρουρίων μπορούσε πλέον να ισοπεδώσει μια πολιτεία σε λιγότερο από μια ημέρα. Τα καταφύγια είχαν πάψει προ πολλού να προσφέρουν την όποια ασφάλεια μπορούσαν.
Η βόμβα που έπεσε πάνω στο καταφύγιο της «Ηλεκτρικής» κατεδάφισε και όλα τα γύρω κτίσματα τα ερείπια των οποίων καταπλάκωσαν το καταφύγιο. Η έξοδος φράχτηκε και τα δυστυχισμένα κορίτσια άρχισαν να φωνάζουν, να ουρλιάζουν καθώς το οξυγόνο τους τελείωνε. Οι φωνές ακούγονταν σε μεγάλη απόσταση γύρω από το καταφύγιο επί της οδού Βασιλέως Κωνσταντίνου (σημερινή Ηρ. Πολυτεχνείου). Όλοι έτρεξαν να προσφέρουν βοήθεια. Και ενώ όλοι έσκαβαν με αξίνες, ακολούθησε ο δεύτερος βομβαρδισμός και μετά το τρίτος! Οι διασώστες είτε σκοτώθηκαν είτε παραιτήθηκαν από την προσπάθεια. Έτσι οι δυστυχισμένες 85 μαθήτριες μαζί με τις δασκάλες τους πέθαναν από ασφυξία!
------------
Η Janne D’ Arc: Η μοίρα επιφύλαξε την ίδια περίπου τύχη για τη Γαλλική Σχολή των Καλογραιών «Janne D’ Arc» που οι βόμβες που την έπληξαν φόνευσαν καθηγήτριες και μαθήτριες όμοια με την Επαγγελματική Σχολή.
Οι Πειραιώτες συνάντησαν το θάνατο και σε άλλα πρόχειρα καταφύγια που προσέτρεξε όπως ήταν τα υπόγεια. Σε ένα εξ αυτών στην οδό Τσαμαδού, ανακάλυψαν ότι οι προσφεύγοντες πνίγηκαν εξαιτίας του νερού! Θαμμένοι ως ήταν κάτω από τα ερείπια εισχώρησε νερό εξαιτίας σπασμένου αγωγού που πλημμύρισε το υπόγειο με τη φραγμένη έξοδο προκαλώντας αυτό τον τόσο παράδοξο θάνατο.
Ελαφρότερες ζημίες ευτυχώς υπέστη το Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς που από τύχη διασώθηκε.
Η βοήθεια των θυμάτων
Η βοήθεια που προσφέρθηκε στα θύματα του βομβαρδισμού προερχόταν κύρια από ιδιώτες και την εκκλησία σε θέματα στέγασης και ρουχισμού. Οι εκκλησίες του Πειραιά που είχαν διασωθεί ανοίχτηκαν για την φιλοξενία των χιλιάδων αστέγων, τη στιγμή που ο χειμώνας βρισκόταν στην κορύφωσή του. Χαρακτηριστική μεταξύ άλλων είναι η βοήθεια του πτωχού Σωματείου Ταξιθετών που δέχθηκαν τέσσερις πειραϊκές οικογένειες, τις οποίες φιλοξένησαν στα γραφεία τους.
Το προσωπικό του νοσοκομείου «Σωτηρία» εξέλαβε την αυθόρμητη απόφαση να στερηθεί του μεσημεριανού και του βραδινού γεύματος της επόμενης ημέρας, προκειμένου το φαγητό που θα εξοικονομηθεί να διατεθεί στους τραγικούς βομβόπληκτους Πειραιώτες.
Αλλά και μετά το κακό της 11ης Ιανουαρίου οι επόμενες μέρες δεν πέρασαν εύκολα σε όσους σώθηκαν. Τραγωδία, ερήμωση, εγκατάλειψη. Το χειρότερο όλων είναι ότι δεν υπάρχουν πλέον σειρήνες να ηχήσουν συναγερμό. Έτσι σε κάθε φήμη περί συναγερμού όλοι τρέχουν σαν τρελοί. Χωρίς να ξέρουν που πάνε. Όλοι γνωρίζουν ότι οι σειρήνες είναι χαλασμένες και κανείς δεν γνωρίζει την αλήθεια.
----------------
Ο «αποτυχημένος» βομβαρδισμός κατά τους Αμερικανούς
Συνεχίζοντας τη μικρή μας έρευνα για τους λόγους που βομβαρδίστηκε ο Πειραιάς συναντήσαμε άλλη μια πληροφορία. Είναι αυτή που δίνεται πλέον ελεύθερα από το Military History Network, που αφορά την USAF (αμερικάνικη αεροπορία). Οι 3 πρώτες γραμμές είναι αυτές που αφορούν την καταστροφή της πόλης, ενώ στο ημερολόγιο κάνει λόγο μόνο για βομβαρδισμό λιμένα. Απώλειες δικές τους 8 αεροσκάφη εκ των οποίων τα 6 καταστράφηκαν από μεταξύ τους σύγκρουση λόγω συννεφιάς.
TUESDAY, 11 JANUARY 1944
STRATEGIC OPERATIONS (Fifteenth Air Force): B-17’s, with P-38 escort, bomb the harbor at Piraeus, Greece; they destroy 8 attacking fighters; 6 B-17’s are lost in midair collisions in the heavy overcast.
Transfers in Italy:
HQ 82d Fighter Group and 95th, 96th and 97th Fighter Squadrons from Lecce to Vincenzo Airfield with P-38’s.
HQ 456th Bombartment Group (Heavy) and 744th, 745th, 746th and 747th Bombardment Squadrons (Heavy) to Cerignola from the US with B-24’s; first mission is 10 Feb.
Από το ημερολόγιο αποστολών της 301 μοίρας βομβαρδιστικών η οποία προς το τέλος του πολέμου ενσωματώθηκε με την 15η Αεροπορική Δύναμη όπως είπαμε βλέπουμε την κίτρινη ένδειξη που αφορούσε την αποστολή βομβαρδισμού του Πειραιά: 01/11/1944 Piraeus Greece – H
Από το ημερολόγιο αποστολής ουδεμία αναφορά γίνεται ως προς τους στόχους…
Από το βιβλίο πτήσεων όμως φαίνεται ότι η 301 μοίρα πέταγε πάνω από Αθήνα-Πειραιά για όγδοη φορά από τις 10 Σεπτεμβρίου 1943 μέχρι και την 11 Ιανουαρίου του 1944. Είχε γνώση του εναέριου χάρτη καθώς και την εξοικείωση. Είχε εκτελέσει οκτώ ολόκληρες πτήσεις με μοναδικό σκοπό την εξοικείωση με τη γεωγραφία της πόλης του Πειραιά. Οκτώ ολόκληρες φορές όλο το σμήνος είχε διέλθει πάνω από τη πόλη με μοναδικό σκοπό να επιτύχει έναν και μόνο βομβαρδισμό. Αυτό της 11ης Ιανουαρίου του 1944!
Εξετέλεσε αποστολές πάνω από Αθήνα Πειραιά την:
(στις ημερομηνίες προηγούνται οι μήνες σύμφωνα με τον αγγλοσαξωνικό τρόπο αρίθμησης)
10/9/1943 Αthens
10/10/1943 Αthens
11/17/1943 Αthens
12/6/1943 Αthens
12/8/1943 Αthens
12/14/1943 Piraeus
12/20/1943 Athens
1/11/1944 Piraeus
----------------
ΜΕΡΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
- Δεν έμεινε σχολείο, νοσοκομείο, εκκλησία, καταφύγιο και γενικά χώρος που συγκεντρώνονταν κόσμος που να μην επλήγη.
- Η καταστροφή σε κόστος υπολογίστηκε περί τα 325 εκατομ. προπολεμικές δραχμές.
- Ο Πειραιάς από την μεγαλοπρέπεια του μεσοπολέμου βυθίστηκε ολοκληρωτικά στο χάος και έκανε χρόνια για να ορθοποδήσει.
- Κανένα διεθνές δικαστήριο δεν δίκασε αυτό το έγκλημα πολέμου, ουδείς τιμωρήθηκε.
- Κανείς εκπρόσωπος δημοτικής ή άλλης αρχής εζήτησε αποζημίωση και ουδείς αποζημιώθηκε.
- Καμία πόλη που δεν ανήκε στην γερμανική Επικράτεια, δεν βομβαρδίστηκε τρεις φορές την ίδια μέρα από δύο διαφορετικές υπερδυνάμεις της εποχής.
- Καμία συμμαχική πόλη δεν βομβαρδίστηκε από τους ίδιους τους συμμάχους.
- Δεν έγινε ποτέ γνωστόν αν υπήρχε διαταγή σύμφωνα με την οποία σφυροκόπησαν αλύπητα τον πληθυσμό και όχι τους στρατιωτικούς στόχους ή εάν αυτό συνέβη λόγω των άσχημων καιρικών συνθηκών που επικρατούσαν.
---------------------
ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΣΕ ΕΡΩΤΗΣΙ:
Συγγνώμη για την καθυστέρηση στην απάντηση αλλά τώρα μόλις μπήκα. Η οικογένειά της μητέρας μου από αυτόν τον βομβαρδισμό εξαφανίστηκε ολοσχερώς. Από τους 6 νεκρούς που είχαν, δήλωσαν μόνο μια, την προγιαγιά που ήταν ήδη πολύ μεγάλη. Οι 2 διασωθέντες χρησιμοποιούσαν τα κουπόνια των άλλων για να εξασφαλίσουν την τροφή τους. Από την οικογένεια της γυναίκας μου η μάνα της σώθηκε γιατί την ημέρα εκείνη απλά δεν πήγε στην επαγγελματική σχολή (εκεί που είναι σήμερα το Δημαρχείο), όλες οι φίλες της σκοτώθηκαν. Είχα επίσης πάρα πολλά άλλα στοιχεία που δεν δημοσίευσα γιατί ήδη το άρθρο ήταν τεράστιο. Από τους 11.000 νεκρούς που έδωσε ο πειραιάς από 28 Οκτ. 1940 και μετά, οι 5.500 ήταν απώλειες του βομβαρδισμού. Έχω κατάσταση συνολική κατεστραφέντων οικιών, εκκλησιών και υποδομών. Από την παράθεση των στοιχείων και μόνο δεν είναι κανείς δυνατόν να μείνει στα 496 άτομα που εδηλώθηκαν ως απώλεια όταν μόνο τα σπίτια που εξαφανίστηκαν ήταν 600. Απλά άθροισαν τότε αυτά που δεν μπορούσαν να κρύψουν. Δηλαδή τα 70 άτομα του ξενοδοχείου Κοντινένταλ, τα παιδιά της γαλλικής, τα παιδιά της επαγγελματικής, τα θύματα της Αγίας τριάδας. Μόνο αυτά μας δίνουν 496. Από τον πληθυσμό απέκλεισαν κάθε μέτρηση.
=====================
3. Η ΕΚΔΟΣΙΣ ΤΗΣ ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΗΣ ΣΕΙΡΑΣ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΩΝ
Η ανακοίνωσις των ΤΤΤ την περιγράφει ως εξής:
Εν Αθήναις τη 26η Μαΐου 1944
1) Παρέχεται υμίν η πληροφορία ότι την 1ην Ιουνίου τίθεται εις κυκλοφορίαν αναμνηστική σειρά γραμματοσήμων του βομβαρδισμού του Πειραιώς της 11/1/1944.
Τα γραμματόσημα ταύτα προέρχονται εξ επισημάνσεως κοινών γραμματοσήμων 1942 και αεροπορικών τοιούτων 1943.
2) Το συνολικόν ποσόν επισημανθέντων ως άνω γραμματοσήμων ανέρχεται εις 1.000.000 τεμάχια (ήτοι 100.00 σειραί) ως κάτωθι:
α) Εκ των κοινών γραμματοσήμων εκδόσεως 1942 επεσημάνθησαν ανά 100.000 τεμάχια εξ εκάστης των κλάσεων δρ. 15, 25, 50, 70 και 100.
β) Εκ των αεροπορικών γραμματοσήμων εκδόσεως 1943 επεσημάνθησαν επίσης ανά 100.000 τεμάχια εξ εκάστης των κλάσεων δρ. 10,25, 50, 100 και 200.
3) Η νέα εξ επισημάνσεως αξία εκάστης σειράς είναι 1.000.000 δρ.
4) Η κυκλοφορία των ως άνω γραμματοσήμων καθορίζεται εικοσαήμερος (ήτοι από 1ης μέχρι 20ης Ιουνίου 1944) δύναται δε να επικολλώνται ταύτα προαιρετικώς υπό των αποστολέων επί της αλληλογραφίας.
5) Η εξυπηρέτησις των εμπόρων, εξαγωγέων και φιλοτελιστών δια τοιούτων γραμματοσήμων καθωρίσθη ως κάτωθι:
α) Εις τους εμπόρους τους αναγνωρισθέντας ως τοιούτους μέχρι της 31 Δεκεμβρίου 1943, θα χορηγούνται μέχρι 150 σειρών.
β) Εις τους εξαγωγείς τους έχοντας εξαγάγει γραμματόσημα εις το εξωτερικόν από του έτους 1936 μέχρι 31 Δεκεμβρίου 1943 αξίας άνω των δρ. 100.000, σειραί 150.
γ) Εις τους φιλοτελιστάς τους εγγεγραμμένους εις μίαν των Φιλοτελικών Εταιρειών μέχρι της 31/12/1943, μέχρι 10 σειρών.
δ) Εις τα επίκουρα (ανήλικα) μέλη των ιδίων ως άνω Φιλοτελικών Εταιρειών, σειρά μία.
6) Δύνανται οι φιλοτελισταί να καταθέσωσι την πρώτην ημέραν της κυκλοφορίας επιστολάς, εφ ών έχει επικολληθεί πλην του κανονικού τέλους εκ κοινών γραμματοσήμων και μία πλήρης σειρά εκ των αναμνηστικών τούτων γραμματοσήμων.
Παρακαλούμεν όπως ευαρεστηθήτε και δώσητε ευρείαν δημοσιότητα εις την
παρούσαν.
Ο Γεν Διευθυντής Φ. ΑΓΓΕΛΑΚΗΣ
Γράφει σχετικώς ο Αντώνης Βιρβίλης στο περιοδικό ΠΕΙΡΑΪΚΑ, Ιανουάριος 2003:
Τελικά ή σειρά κυκλοφόρησε στις 11 Ιουνίου αντί της 1ης του μηνός και η διάθεσή της από τα ταχυδρομικά γραφεία διήρκεσε μέχρι τις 30 Ιουνίου, δηλ, ένα εικοσαήμερο, όπως προέβλεπε το Διάταγμα.
Στα ταχυδρομικά γραφεία σχηματίστηκαν τη πρώτη ημέρα κυκλοφορίας ουρές από όλα τα κοινωνικά στρώματα, ενώ οι Γερμανοί αγόραζαν αθρόα προτιμώμενοι από όλους τους άλλους, με αποτέλεσμα η σειρά να γίνει ανάρπαστη λόγω του μικρού χρόνου κυκλοφορίας της και της μικρής ποσότητας (100.000 πλήρεις σειρές).
Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι στο ταχ. γραφείο της Πλατείας Συντάγματος η ουρά έφθανε στις 6.30 το πρωί στην οδό Φιλελλήνων, ενώ στο ταχ. γραφείο του Μουσείου η ουρά άρχισε να σχηματίζεται από τις 4.15 τη νύκτα, παρά την αυστηρή απαγόρευση της κυκλοφορίας πού είχε επιβληθεί κατά τις βραδινές ώρες!
=====================
